Tijdens Dutch Media Week bij Beeld & Geluid stond 2 oktober in het teken van veiligheid, privacy en de betrouwbaarheid van nieuws. In een tijd waarin desinformatie, data-extractie en toenemende platformafhankelijkheid de norm lijken, boog de media- en techwereld zich tijdens ‘Business Day: Building a Trusted Media Landscape’ over de vraag hoe een vertrouwd en eerlijk medialandschap opgebouwd kan worden.
Met keynote-sprekers, interactieve paneldiscussies en verdiepende workshops bood de dag een rijk programma aan inspirerende inzichten en prikkelende discussies.
Michiel Vos en de Amerikaanse verkiezingen
Journalist Michiel Vos opende de dag met zijn scherpe blik op de hedendaagse media en de staat van het vertrouwen in nieuws en journalistiek. In een tijdperk waarin desinformatie en polarisatie hoogtij vieren, gaf Vos zijn visie op hoe het medialandschap verandert en hoe belangrijk het is om kritisch te blijven. De invloed van sociale media, fake news en de diepere verdeeldheid die hierdoor ontstaat, zijn volgens Vos fundamentele uitdagingen voor zowel de journalistiek als het publiek.
Na zijn visie op de media van nu, vertelde Vos over zijn nieuwe boek Vos in VS. Hierin beschrijft hij zijn persoonlijke ervaringen tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Hij volgde de verkiezingen van dichtbij en ontmoette grote politieke spelers, waaronder Donald Trump en andere presidentskandidaten. Met dit boek biedt hij een uniek kijkje achter de schermen van de politieke arena in de Verenigde Staten, waar de strijd om de waarheid en het vertrouwen in de media dagelijks wordt uitgevochten.
Internet als fragiele monocultuur
De Ierse schrijfster en spreker Maria Farrell wist het publiek te boeien met haar keynote over de evolutie van het internet. Waar het ooit een open en divers platform was voor menselijke interactie, is het volgens Farrell nu verworden tot een winstgerichte monocultuur. Grote techbedrijven hebben de controle over de online infrastructuur in handen, wat leidt tot een concentratie van macht en een monocultuur waarin data-extractie centraal staat. “Elke keer dat we onze telefoon pakken, worden we geconfronteerd met dit probleem”, stelde Farrell. Maar er is hoop: haar keynote gaf ook ruimte voor oplossingen en manieren om het internet weer terug te geven aan de mensen, met als sleutelvraag: hoe maken we het web weer vrij en open?
De strijd om data en platformonafhankelijkheid
Tijdens een panel geleid door Monique van Dusseldorp werd dieper ingegaan op de groeiende bewustwording rondom dataprivacy en platformonafhankelijkheid. Samen met experts Arno Otto (Stichting Nederlandse Datakluis), Ian Forrester (BBC Research) en Danny Lämmerhirt (Waag), werd de opkomst van alternatieve initiatieven besproken die gebruikers meer controle over hun eigen data proberen te geven. Deze initiatieven, zoals de Nederlandse Datakluis, streven ernaar de afhankelijkheid van grote platforms te verminderen. Het gesprek belichtte zowel de successen als de uitdagingen die deze projecten tegenkomen in een wereld die steeds meer draait om data.
Manipulatie, mis- en desinformatie
Een ander belangrijk thema van de dag was de manipulatie van online content en de invloed van mis- en desinformatie op het medialandschap. Tijdens een interactieve paneldiscussie, gemodereerd door Marcia Luyten, doken sprekers zoals Gwenda Nielen, Julia Janssen en Esther Hammelburg dieper in op hoe onze online content steeds meer wordt gemanipuleerd door bedrijven en algoritmen die onze overtuigingen en voorkeuren sturen.
Gwenda Nielen benadrukte hoe staten tegenwoordig het internet gebruiken om hun politieke wil door te drijven: “Het internet is nu het nieuwe strijdtoneel.” Ze legde uit hoe games van haar Studio Tilt worden ingezet om mensen bewust te maken van de manipulatie rondom bijvoorbeeld verkiezingen en gezondheidsthema’s. Ze waarschuwde voor de manipulatieve kracht van angst: “Je kunt vrij makkelijk hele geloofwaardige verhalen maken die niet kloppen en alleen jouw belang dienen.”
Julia Janssen stelde kritische vragen over autonomie in een datagedreven samenleving: “Leven we straks alleen nog binnen de marges van het algoritme? Wat betekent dat voor ons mens-zijn?” Ze waarschuwde dat de frictieloosheid van de digitale wereld gepaard gaat met gehoorzaamheid. Haar werk met Stichting Data Bescherming Nederland helpt mensen om weer controle te krijgen over hun eigen data.
Esther Hammelburg voegde daaraan toe dat desinformatie altijd al een deel van de mensheid is geweest, maar dat de schaalgrootte nu veel groter is door de opkomst van kunstmatige intelligentie. “We kunnen het probleem niet volledig oplossen, maar factchecking is essentieel, vooral bij verkiezingen en conflicten. Onderwijs speelt hier ook een cruciale rol”, aldus Hammelburg.
De toekomst van journalistiek en vertrouwen
Een van de meest urgente onderwerpen die tijdens Business Day werd besproken, was het groeiende wantrouwen in de journalistiek, vooral onder jongeren. Het Commissariaat voor de Media presenteerde nieuwe cijfers die laten zien hoe het vertrouwen in nieuws steeds verder afneemt, een ontwikkeling die vooral wordt toegeschreven aan de opkomst van sociale media.
Onder leiding van Karin Schut van het Commissariaat voor de Media ging een divers panel in gesprek over deze zorgwekkende trend. Irene Costera Meijer, emeritus hoogleraar Journalistiekwetenschappen, deelde haar inzichten over het veranderende mediagebruik onder jongeren en hoe digitalisering de manier waarop nieuws wordt geconsumeerd ingrijpend heeft veranderd. Edmund Lauf, senior onderzoeker bij het Commissariaat, ondersteunde deze inzichten met cijfers en analyses die de omvang van het probleem blootleggen.
De centrale vraag tijdens de discussie: kan de journalistiek in tijden van sociale media nog voldoen aan de hoge normen van waarheidsgetrouwe verslaggeving, en tegelijkertijd succesvol zijn in een wereld waarin snelheid en sensatie vaak de voorkeur krijgen? Het gesprek bood geen simpele antwoorden, maar maakte één ding duidelijk: de toekomst van de journalistiek hangt af van haar vermogen om geloofwaardig te blijven, zonder haar relevantie in het digitale tijdperk te verliezen.
Dieper in de wereld van data-infrastructuur
In de Deep Dive in Data-sessie verkenden Arno Otto en Ian Forrester de nieuwste innovaties op het gebied van data-infrastructuur. Het publiek kreeg inzicht in hoe de Nederlandse Datakluis een model ontwikkelt waarbij persoonlijke data veilig wordt opgeslagen in een digitale kluis, met de gebruiker aan het roer. Daarnaast werd gekeken naar de ervaring van de BBC en de uitdagingen die zij tegenkwamen bij het opzetten van soortgelijke initiatieven. De sessie bood een kijkje in de toekomst van databezit en platformonafhankelijkheid, en hoe deze concepten verder kunnen worden opgeschaald en geïmplementeerd.
‘jouw.id’: De persoonlijke datakluis
Tijdens deze dag werd ook jouw.id gepresenteerd, een persoonlijke datakluis die gebruikers de mogelijkheid geeft zelf te bepalen wie toegang heeft tot hun data. Martijn van Dam van de Nederlandse Datakluis, die inspiratie haalt uit de visie van internetpionier Tim Berners-Lee, legde uit hoe jouw.id gebruikers meer controle geeft over hun digitale identiteit. “Met jouw.id kun je met één login bepalen wie welke data van jou mag gebruiken, zonder dat je persoonlijke gegevens wereldwijd verspreid raken”, aldus Van Dam. Hij benadrukte dat het internet niet de juiste kant op beweegt zolang mensen geen controle hebben over hun eigen data.
Van Dam vervolgde: “Met Solid, een open webstandaard, creëren we een ecosysteem waarin data losstaat van diensten. Dit biedt mediabedrijven meer ingelogde gebruikers, betere personalisatie en minder risico op het schenden van privacyregels. Bovendien wordt de afhankelijkheid van Big Tech verminderd.” Van Dam nodigde de aanwezigen uit om deel te nemen aan de pilotfase van jouw.id en zo zelf te ervaren hoe dit revolutionaire product gebruikers helpt hun digitale voetafdruk te beheren.
Reflectie en netwerkgelegenheid
Na een dag vol inspirerende lezingen, diepgaande discussies en vernieuwende ideeën, was het tijd om na te praten tijdens de afsluitende borrel. Onder het genot van een drankje werd er volop genetwerkt, werden nieuwe contacten gelegd en werd er gezamenlijk teruggekeken op de vele thema’s die tijdens deze Business Day aan bod kwamen.
De Business Day bood een scherp en diepgaand beeld van de uitdagingen en kansen die het medialandschap van vandaag de dag kent. Met onderwerpen als dataprivacy, de invloed van platforms, misinformatie en de toekomst van de journalistiek, was het een dag die zowel professionals als het bredere publiek aan het denken zette over hoe we samen kunnen bouwen aan een betrouwbaarder en eerlijker medialandschap.
Foto: © Feike Faase Fotografie
